Lucynya Pach „W poszukiwaniu antynomicznych stanów” – malarstwo

28 sierpnia 2009 roku odbył się w Galerri BWAiUP w Pile wernisaż wystawy malarstwa Lucyny Pach pod tytułem W poszukiwaniu antynomicznych stanów.

Lucyna Pach urodziła się w Pile. 1984 – ukończyła Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych w Bydgoszczy. 1989–1994 – stu­diowała na Wydziale Malarstwa, Grafiki i Rzeźby w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu (obecnie Akademia Sztuk Pięknych). Rysunek studiowała w pracowniach: adj. Andrzeja Załeckie­go, doc. Józefa Drążkiewicza i prof. Wojciecha Mullera. Malarstwo studiowała w pracowniach: prof. Andrzeja Kurzawskiego i doc. Jerzego Kałuckiego. Dyplom z wynikiem bardzo dobrym uzyskała w zakresie grafiki projektowej w Pracowni Plakatu prof. Waldemara Świerzego. Zajmuje się rysunkiem, malarstwem, plakatem i działalnością pedagogiczną.

Wieloznaczność i głębia wizerunku

Początek obecnego wieku jest dla artystów czasem antynomicznych emocji. Z jednej strony, współczesnemu twórcy wolno „niemalże” wszystko – powoli, lecz nieubłaganie naruszane są przez sztukę kolejne sfery spo­łecz­nego i kulturowego tabu. To, co „zakazane” zostaje ukazane w pełnym świetle, czasem z lepszym, a czasem z gor­szym ar­tystycznym skutkiem. Współczesny artysta ma tyle środków twórczej ekspresji do wyboru, jak nigdy wcześniej, z drugiej zaś strony, istnieje również wiele mechanizmów i czynników, które mogą ograniczać jego w pełni swobodny rozwój. Czasem szerokie przestrzenie wolności mogą stawać się swoistą „złotą klatką”, niewolą: paradoksalnie, mo­gą one ograniczać możliwości naszych, wydawać by się mogło nieskrępowanych niczym, wyborów. Jak nie zagubić się w tak skomplikowanym labiryncie twórczych możliwości i potencjalnych artystycznych gestów?

Jedną, choć, co oczywiste nie jedyną, odpowiedź na to pytanie daje nam z całą pewnością sztuka Lucyny Pach. Artystka ta ukończyła studia artystyczne w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu (obecnej ASP) w 1994 roku. W czasie studiów najbliższe były jej rysunek i grafika i w tej dziedzinie odnosiła chyba największe sukcesy, czego między innymi dowodzi przyznane jej w 1992 roku Stypendium im. Tadeusza Kulisiewicza. Po ukoń­czeniu studiów przez niemalże całą dekadę lat 90. ubiegłego wieku i początek nowej dekady, której cezurą był rok 2000, twórczość Lucyny Pach istniała w ramach ściśle określonej formuły stylistycznej szczególnie pojętej figu­racji. Formuła ta w znacznym stopniu była kontynuacją wcześniejszych poszukiwań artystki, rozpoczętych przez nią jeszcze na studiach i docenionych przez Jury wspominanego wcześniej Konkursu im. Tadeusza Kulisiewicza. Autorka tworzyła w tym czasie monumentalne rysunki, wykonywane miękkim ołówkiem na grubych fakturalnych tapetach. Motywy postaci były we wspomnianych pracach uproszczone, uogólnione i silnie stypizowane, co w nie­dosłowny sposób kojarzyć się mogło ze sztuką bizantyjskiej i ruskiej ikony. Tak czy inaczej, prace te roztaczały wokół siebie silną aurę symbolicznego i emocjonalnego oddziaływania. Jednak rygorystycznie określona formuła stylistyczna wspom­nianych realizacji z biegiem czasu zaczęła się chyba stawać zbyt ciasna na przekazywanie symbolicznych treści, które przez cały czas zajmowały jej autorkę. Powtarzalność stypizowanych form mogła się stać, w pewnym momencie, ma­nierycznym powtórzeniem pozbawionym siły emocji i przekazu swych pierwszych artystycznych edycji. A jednak tak się nie stało.

Około 2003 roku Lucyna Pach w zaskakujący sposób diametralnie zmieniła sposób obrazowania, nie porzucając jednak pragnienia przekazywania symbolicznych treści i sugestii. Od tego czasu zaczęły powstawać prace, które trudno zapomnieć, prace, które są również bardzo ciekawym przejawem współczesnych bardziej ogólnie rozumianych preferencji artystycznych. Siermiężne, nietrwałe, podatne na zniszczenie tapety, traktowane wcześniej jako rysunkowe podkłady – zniknęły. Zastąpiły je o wiele bardziej trwałe malarskie podobrazia z perfekcyjnie za­gruntowanym płótnem, naciągniętym na sporych rozmiarów malarskie blejtramy. Na tak przygotowanym formacie artystka zaczęła malować, używając w gra­ficzno-rysunkowy sposób czerni, hiperrealistyczne, monumentalne wize­runki. Były one tworzone na podstawie fotografii, ale dodatkowo poddawane były przez autorkę fragmentaryzacji i kompozycyjnym, subiektywnym modyfikacjom. Perfek­cyjny rysunkowo-malarski warsztat, który we wcześniej­szych pracach niemalże wcale nie był uaktywniony, pozwolił ar­tystce na stworzenie niezwykle sugestywnych, symbolicznych „portretów”. Istniały one w pozytywnie rozumianej sferze dyscyplinarnej niejednoznaczności: były jednocześnie rysunkiem i malarstwem, nie będąc tak naprawdę ani jednym, ani drugim do końca.

Ów inter­dyscypli­naryzm nie miał jednak awangardowego charakteru, był raczej nacechowany ponowo­czesną ostrożnością wobec utopijnych i radykalnych działań. I nie chodzi tutaj tylko o to, że zastosowana konwencja obrazowania mogła być w tym przypadku inspirowana także „optyką” przedstawiania motywu obecną w fotografii czy we współczesnej grafice użytkowej. Zniknął tu bowiem także obsesyjny lęk przed praktykami odwzorowania czy elementami re­prezentacji tego, co choć we fragmencie wydaje się być „realne” i znane nam z rzeczywistości. Co ważne, zniknął też bez śladu, tak silnie niegdyś akcentowany przez pewne poszukiwania XX-wiecznej sztuki awangardowej, anty­este­tyzm, czy nie­chęć przed wykorzystaniem elementów tradycyjnej biegłości warsztatowej. Swoista niejednoznaczność dotyczyła także w „nowych” obrazach Lucyny Pach przekazów natury symbolicznej. Najbardziej jest to chyba widocz­ne w kompozycji zaty­tułowanej Prawda z 2003 roku. Można zaryzykować stwierdzenie, że dzieło to w swej warstwie symbolicznej jest „alegorią” prawdy w ponowoczesnym ujęciu. Nie jesteśmy bowiem w stanie poznać czegoś, co na­zwać by można prawdą absolutną, wszystko wydaje się przecież relatywne, względne, poznawalne fragmen­ta­rycz­nie, czy też, mówiąc jeszcze inaczej, zależne od szeroko rozumianego kontekstu.

Z całą pewnością najnowsze prace Lucyny Pach, prezentowane w ramach wystawy: W poszukiwaniu antyno­micz­nych stanów zdają się w pełni kontynuować formułę stylistyczną określoną przez artystkę w 2003 roku oraz ak­cen­towaną wcześniej metaforyczno symboliczną otwartość przekazu. Co ciekawe, wiele z nich stara się również, po­dobnie jak wcześniejsze dzieła, łączyć wątki osobistych przeżyć autorki z bardzo udaną próbą dążenia do uni­wersalizacji, swoistego uogólnienia zawartego w nich przekazu. Owa harmonijna koegzystencja tego, co osobiste i emocjonalne z tym, co refleksyjne i uogólnione z całą pewnością decyduje w tym przypadku o sile emanacji ducho­wych i egzystencjalnych prawd, zakodowanych we wspomnianych dziełach. Jak zaznacza to sama artystka: „w najnowszych obrazach wypowiadam się po raz kolejny przez pryzmat ludzkiej twarzy. Jest ona najpiękniejszym, złożo­nym arcydziełem w całej ożywionej przyrodzie. Jest niczym księga, z której każdy może wyczytać Vigilix phone number , coś, co wydaje mu się istotne i zajmujące. To w twarzy właśnie koncentrują się pierwiastki duchowe i fizyczne. Każda twarz jest inna, niepowtarzalna, pełna indywidualności. Z kolei oczy są głównym zmysłem odbijającym światło, dlatego nazywamy je »oknami duszy«. Widać w nich nasze poglądy, postawy i otwartość, ale zdradzają także, kiedy flirtujemy lub ukrywamy jakąś tajemnicę. Powszechne jest przekonanie, że oczy są »zwierciadłem duszy«. Kiedy bowiem patrzymy na czyjąś twarz, często najsilniejsze wrażenie robią właśnie one”. Fragmentaryczne, poddawane modyfikacjom kom­pozycyjnym, zindywidualizowane wizerunki tworzone przez Lucynę Pach, tytułowane przez nią: Przemijanie, Uciecz­ka, Przez różowe okulary, Niepokój, Kłamstwo, czy Zazdrość zdają się być niekonwencjonalnymi wieloznacznymi „alegoriami”, czy raczej swoistymi, wieloznacznymi tak naprawdę opowieściami o antynomicznych stanach, w jakich może się znaleźć współczesny człowiek. Stany te są jednak w pewnym sensie uni­wer­salne, niezależne od upływu czasu. Forma plastyczna najnowszych prac artystki jest z kolei na tyle atrakcyjna, poruszająca i w jakimś sensie także „ponadczasowa”, że prace te mają szansę dotrzeć do świata przeżyć wewnętrznych współczesnego człowieka, kreując rozmaite wątki jego przemyśleń i refleksyjnych rozważań. Potencjalna głębia wizerunku wydaje się w tym przypadku wręcz „nieskończona”, a pamiętać należy o tym, że nie każdemu artyście udaje się do owej „nieskoń­czo­ności” w dziele portretowym dotrzeć.

Moim zdaniem Lucyna Pach nie zagubiła się w labiryncie możliwości współczesnej sztuki. Nie stała się niewolnicą raz obranej stylistyki. Potrafiła adekwatnie zmienić wizualność swych obrazów, tak, aby jeszcze bardziej sugestywnie przekazywać istotne dla niej treści i emocje. Perfekcję warsztatową potrafiła wykorzystać jako środek do celu, a nie cel sam w sobie. Adekwatne decyzje artystyczne pozwoliły jej z kolei stworzyć nacechowane indywidualnością interdyscyplinarne dzieło sztuki, które zdaje się istnieć poza standardowymi, można by rzec, w znacznej mierze zbyt często i nietwórczo eksploatowanymi dziś, „manierami” tworzenia. Ciekawe wydaje się również to, że artystka potrafi tworzyć dzieła atrakcyjne, po trosze tradycjonalistyczne, a jednak niekomercyjne i „niemuzealne” w złym tego słowa znaczeniu. Obraz w ujęciu Lucyny Pach jest nadal efektem swoistego eksperymentowania, tyle tylko, że spoza utopijno-radykalnego wymiaru twórczych decyzji i poszukiwań. Najważniejsze jest jednak to, że artystka nadal wykazuje chęć twórczych przemian i metamorfoz, co zaowocuje najprawdopodobniej powstaniem kolejnych niezwykłych obrazów, które być może po­szerzą i zreinterpretują obszar obecnej konwencji jej intrygującego, „spoglądającego w stronę rysunku, grafiki i plaka­tu malarstwa”.

Rafał Boettner-Łubowski

Nagrody: 1989 – Nagroda Prezydenta Miasta Piły „za twórczą działalność oraz osiągnięcia, które pozwalają wyróżnić pilską kulturę” 1992 – stypendium im. Tadeusza Kulisiewicza przyznawane „młodym talentom graficznym” 1999 – Nagroda Dyrektora Liceum Ogólnokształcącego w Pile „za wzorową pracę dydaktyczno-wychowawczą” 2004 – „Ludzie Roku” – V miejsce w kategorii Kultura i Sport – ranking 10 redakcji medialnych powiatu pilskiego 2004 – „Obraz Roku 2003” – II wyróżnienie – w Ogólnopolskim Konkursie Malarskim organizowanym przez Redakcję Art & Business 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2008 – Nagroda Dyrektora Młodzieżowego Domu Kultury w Pile „za wzorową pracę dydaktyczno-wychowawczą, duże zaangażowanie i działalność artystyczną promującą Młodzieżowy Dom Kultury” 2008 – Nagroda Prezydenta Miasta Piły Swoje prace prezentowała na 12 wystawach indywidualnych i 68 wystawach zbiorowych. Wystawy indywidualne: 1992 – „Rysunek” – aula PWSSP – Poznań 1995 – „Rysunek” – BWA – Piła 1995 – rysunki z cyklu „Stan duszy” – Galeria „W Małym Dworku” – Bydgoszcz 1996 – rysunki z cyklu „Stan duszy, stan serca” – Galeria „Promyk” – Trzcianka 1998 – „Rysunek” – „Galeria El” – Elbląg 1999 – „Obserwacja” – rysunek – BWA Piła 2001 – „Rysunek” – Galeria na zamku „Ritzebuttel” – Cuxhaven (Niemcy) 2005 – „Malarstwo” – „Galeria Jednego Obrazu” – Starostwo Powiatowe w Pile 2006 – „Malarstwo, plakat, rysunek” – Galeria PSM-LW – Piła 2007 – „Aspekty kobiecości” – Dom Kultury w Pile 2007 – „Obrazy”- Galeria sztuki „Pod pocztowa trąbką” – Gorzów Wlkp. 2008 – „Stan duszy” – rysunek – Galeria „Wieża Ciśnień” – Konin Wystawy zbiorowe: 1994 – pokonkursowa wystawa plakatu „Samowar ’93” – Świebodzin 1995 – 14 Biennale Plakatu Polskiego – BWA Katowice, BWA – Bielsko-Biała 1995 – „Przegląd Malarstwa Młodych Promocje ’94” – BWA – Legnica 1995 – „Salon Pilski” – Dom Kultury Chodzież 1996 – wystawa poplenerowa „Wągrowiec ’95” – Mała Galeria BWA – Piła 1997 – wystawa poplenerowa „Człopa ’96” – BWA – Piła 1997 – XVII Konfrontacje Plastyczne – Słonne ’97 1998 – XVII Konfrontacje Plastyczne – Słonne ’97 – BWA – Przemyśl 1998 – wystawa Twórców Pilskich – Schwerin (Niemcy) 1998 – wystawa poplenerowa „Euro-Eco Meeting” 1999 – pokonkursowa wystawa plakatu „Chemia” – Instytut Ochrony Pracy – Warszawa, Galeria ASP – Łódź, „Galeria Schody” – Kraków 2000 – pokonkursowa wystawa plakatu „Bezpieczeństwo przede wszystkim” – Muzeum Plakatu w Wilanowie – Warszawa 2000 – IX – Biennale Sztuki Sakralnej „Sacrum 2000” – BWA Gorzów Wlkp. 2000 – wystawa poplenerowa „Człopa ’99” – Mała Galeria BWA – Piła 2000 – pokonkursowa wystawa plakatu „Święto Muzyki” – Galeria ZPAP – Warszawa 2000 – Targi „Investcity” – Poznań 2001 – „Salon Pilski – Art 2000” – BWA Bydgoszcz 2001 – X Salon Plakatu Polskiego – Muzeum Plakatu w Wilanowie – Warszawa 2001 – 17 Biennale Plakatu Polskiego – BWA Katowice 2001 – wystawa poplenerowa „Człopa 2000” – BWA Piła 2002 – X Biennale Sztuki Sakralnej – „Sacrum 2002” – BWA Gorzów Wlkp., Galeria Sztuki Współczesnej w Ko­ło­brzegu 2003 – wystawa poplenerowa „Człopa 2002” – Mała Galeria BWA – Piła 2004 – wystawa poplenerowa „Człopa 2003” – Mała Galeria BWA – Piła 2004 – wystawa laureatów konkursu „Obraz Roku 2003” – Pałac Królikarnia , Muzeum Rzeźby im. X. Dunikowskiego, Odział Muzeum Narodowego – Warszawa 2004 – „Obraz Roku 2003” – Salon Wystawowy Domu Aukcyjnego „Rempex” – Warszawa 2004 – XI Biennale Sztuki Sakralnej „Sacrum 2004” – BWA – Gorzów Wlkp. 2005 – wystawa poplenerowa „Człopa 2004” – Mała Galeria BWA – Piła 2005 – wystawa laureatów konkursu „Obraz Roku 2004” – Pałac Królikarnia, Muzeum Rzeźby im. X. Dunikowskiego , Oddział Muzeum Narodowego – Warszawa 2005 – „Obraz Roku 2004” – Salon Wystawowy Domu Aukcyjnego „Rempex” – Warszawa 2005 – wystawa ze zbiorów BWA Piła – Dni Europy w Pile, „Europa moja przyszłość – Dom Kultury – Piła 2006 – wystawa poplenerowa „Człopa 2005” – Mała Galeria BWA – Piła 2006 – wystawa poplenerowa „Licheń 2006” – Dom Pielgrzyma „Arka” – Licheń 2007 – „Salon Pilski 2006” – Dom Kultury – Trzcianka 2007 – wystawa poplenerowa „Sacrum – Profanum”– Galeria Sztuki „Wieża Ciśnień” – Konin 2007 – wystawa poplenerowa „Człopa 2006 – XXX Interdyscyplinarne Spotkania Twórców” – Mała Galeria BWA – Piła 2007 – wystawa ze zbiorów BWA w Pile – Malarstwo i Grafika – Galeria Salon Artystyczny – MDK Chodzież 2007 – wystawa poplenerowa Gorzów Wlkp. – Miejski Ośrodek Sztuki BWA – Gorzów Wlkp. 2008 – wystawa poplenerowa – XI Ogólnopolski plener malarski w Pyzdrach – Muzeum Regionalne – Pyzdry 2008 – wystawa poplenerowa – XI Ogólnopolski plener malarski w Pyzdrach – Galeria „Polan Sto” – Poznań 2008 – wystawa poplenerowa – XI Ogólnopolski plener malarski w Pyzdrach – Galeria „Wieża Ciśnień” – Konin 2008 – wystawa Artystów Środowiska Pilskiego – Galeria Sztuki Współczesnej – Kołobrzeg 2009 – wystawa poplenerowa „Malwa ’08 – XXXII Interdyscyplinarne Spotkania Twórców Luchowo 2008” – BWA – Piła 1994–2008 – „Salony Pilskie” Przegląd Twórczości Artystów Środowiska Pilskiego – BWA Piła