Historyczny plener fotograficzny

21.09.2020

Dofinansowano ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017 – 2022 w ramach Programu Dotacyjnego „Koalicje dla Niepodległej #wiktoria1920”  

Fotograficy udali się tropem bohaterów Bitwy Warszawskiej

Fotograficy – zarówno profesjonalni, jak i amatorzy fotografii – m.in. z Piły i Poznania wzięli udział w fotograficznym plenerze zorganizowanym w Hercowie, w gminie Łobżenica, przez nasze Biuro Wystaw Artystycznych i Usług Plastycznych. Plener ma kontekst historyczny: jego celem jest zbudowanie dokumentacji dotyczącej bohaterów z terenu powiatu pilskiego, którzy walczyli w wojnie polsko – bolszewickiej. Wydarzenie odbywa się w roku 100-lecia Bitwy Warszawskiej i zostało dofinansowane ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022 w ramach Programu Dotacyjnego „Koalicje dla Niepodległej”. W minioną sobotę uczestnicy pleneru wzięli udział we wspólnym objeździe po wsiach i miasteczkach powiatu, odwiedzając miejsca historycznie ważne dla realizowanego zadania.

Powiat Pilski jest częścią Północnej Wielkopolski, regionu, który w listopadzie 1918 r. nie znalazł się w granicach odrodzonej Polski, lecz musiał polską państwowość sobie wywalczyć w Powstaniu Wielkopolskim, które wybuchło 27 grudnia 1918 r. i trwało 28 czerwca 1919 r., kiedy to został podpisany Traktat Wersalski. Uczestniczyło w nim wielu mężczyzn z naszego regionu. Wielu walczyło w szeregach 4. oraz 7. Pułków Strzelców Wielkopolskich. Po zwycięskim Powstaniu formacje te zostały przemianowane: 4 Pułk Strzelców Wielkopolskich na 58 Pułk Piechoty, 7 Pułk Strzelców Wielkopolskich na 61 Pułk Piechoty Wielkopolskiej. Oba pułki brały udział w wojnie Polski z bolszewikami, przechodząc jej cały szlak bojowy z Bitwą Warszawską włącznie. Na froncie zginęło kilkuset żołnierzy wywodzących się z terenu Powiatu – mówi Roman Chwaliszewski, historyk i regionalista, konsultant historyczny organizowanego pleneru.

– To bardzo ciekawy projekt edukacyjny: artyści udali się śladem bohaterów Bitwy Warszawskiej – okazuje się, że na terenie powiatu pilskiego było kilkuset uczestników tej bitwy; wielu żołnierzu zginęło, tak że nie jest to projekt oderwany od rzeczywistości – mówi Edmund Wolski, dyrektor BWAiUP.

Aby wykonać zadanie, fotograficy (w projekcie bierze udział 8 osób) udali się w minioną sobotę na objazdową wycieczkę po powiecie – towarzyszył im wspomniany historyk Roman Chwaliszewski. W pierwszej części wycieczki odwiedzili Dębno, Łobżenicę i Fanianowo; cmentarz z mogiłą poległych pod Wysoką oraz mogiły 9 uczestników bitwy Warszawskiej. W Dębnie przeszli przez park przy DPS pod kamień upamiętniający pobyt Józefa Piłsudskiego w tym miejscu w 1921 r. Wysłuchali opowieści R. Chwaliszewskiego o działalności patriotycznej Koczorowskich i Jezierskich – właścicieli Dębna i okolic. Odwiedzili m.in. cmentarz parafialny w Nowinach, gdzie znajduje się mogiła kpt. Teofila Spychały – urodzonego w Liszkowie (gm. Łobżenica), uczącego się w szkole w Fanianowie, gdzie dziś znajduje się z kronika szkolna z wpisami dotyczącymi wojny 1919-1920. Kpt. Spychała walczył na wielu frontach, m.in. pod Verdun. 28 grudnia 1918 roku T. Spychała wstąpił do wojsk powstańczych, a 5 stycznia 1919 roku jako oficerowi powierzono mu komendę nad oddziałami powstańczymi na terenie powiatu wyrzyskiego. Kierował walkami o Wyrzysk, Osiek oraz dwukrotnie szturmem sił powstańczych na Wysoką. Jako dowódca kompani piechoty 61 pułku piechoty wielkopolskiej walczył w wojnie polsko – bolszewickiej.

Takich opowieści o bohaterach naszego regionu związanych z Bitwą Warszawską tego dnia było co niemiara. Bo jest o kim mówić. Por. Kazimierz Rybicki, ppłk. Jan Sławiński, Józef Kowalski i Jan Kowalski z Gromadna, Bogdan Bederski…

– Przybyły na te tereny Marcin Seyda, nauczyciel, miał dwóch synów. Antoni Seyda – urodził się w Łobżenicy, studiował chemię, uzyskał doktorat i pracował w laboratoriach niemieckich. A jak wybuchło Powstanie Wielkopolskie przeniósł się do Poznania i został szefem wywiadu i kontrwywiadu Powstania. Organizował placówki wywiadowcze powstańcze w Berlinie, Hamburgu – by było wiadomo, co się tam planuje, potem m.in. organizował I Muzeum Wojskowe w Poznaniu, a potem był inspektorem wojsk ochotniczych z prowincji poznańskiej biorących udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Natomiast jego brat Władysław studiował prawo, miał doktorat jako prawnik i jako prawnik pracował; zwolennik Narodowej Demokracji, w czasie Powstania był komisarzem Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu – czyli najwyższej władzy powstańczej, a potem ministrem byłej Dzielnicy Pruskiej, zarządzał Pomorzem, Wielkopolską, dostosowywał wszystko do warunków, jakie panowały w Królestwie Polskim – mówił Roman Chwaliszewski.

Następnie fotograficy udali się do Glesna, Wyrzyska i Osieka nad Notecią. W Gleśnie wysłuchali m.in. opowieści o rodzibach Bnińskich h. Łodzia i Chłapowskich h. Dryja, o patriotycznej działalności właścicieli i księży proboszczów (m.in. ks. Remigiusz Watta- Skrzydlewskiego, ks. Kowalskiego, ks. Grzędy).

Fotografowali m.in. dwór i kamień upamiętniający Alberta Andersa – ojca gen. Władysława Andersa, który zarządzał tutejszą Stadniną Koni Remontowych dla Wojska Polskiego. W 1921r. wizytował ją Józef Piłsudski, a także budynek dawnego Starostwa Powiatowego przy ul. Bydgoskiej (gościli w nim m.in. Józef Piłsudski (1921), Edward Rydz-śmigły (1937), Władysław Raczkiewicz (1938).

Kolejnymi przystankami było Bąkowo, a potem Krostkowo. Uczestnicy pleneru odwiedzili cmentarz z mogiłami niektórych powstańców i wojaków m.in. Karnowskich, a także kościół św. Mikołaja i plebanię z pamiątkami po błogosławionym bp. Michale Kozalu – od 1.05.1920r. administratora tutejszej parafii, który w pracy duszpasterskiej rozwijał patriotyzm i ofiarność na rzecz potrzeb wojennych wśród parafian. Wspominano także ks. Stefana Schönborna osadzonego w karnym obozie za gromadzenie środków na potrzeby powstania wielkopolskiego.

Następnie przez Dębówko Nowe grupa dotarła do Białośliwia, gdzie odwiedziła park im. Raczyńskich z kolumną wolności oraz Dom Kultury, gdzie została przyjęta bardzo sympatycznie przez dyrektorkę Natalię Michalską. Wrażenie na fotografikach zrobił spichlerz „Wacek”, o interesującej konstrukcji ryglowej, ze zbiorami archiwalnymi i regionalnymi przedmiotów użytkowych, ale – co istotne dla naszych plenerowiczów w związku z realizowanym zadaniem – z wieloma pamiątkami po dawnym Białośliwiu i także fotografiami wielkopolskich Powstańców.

Następnymi przystankami były miejscowości Pobórka Wielka i Wysoka. W Wysokiej podziwiano panoramę miasta przy zabytkowej dzwonnicy – miejscu walk powstańczych, odwiedzono cmentarz z grobami uczestników wojny polsko-bolszewickiej (m.in. żołnierza Batalionu Aerodynamicznego (Balonowego) Jana Bohna). Fotograficy udali się także pod pomnik ku czci poległych w Wysokiej Powstańców wielkopolskich.

Ostatnim miejscem wycieczki było Gromadno. Tu obejrzano kościół pw. św. Jakuba Apostoła, dzwonnicę, tablicę pamiątkową ku czci uczestników Powstania. Wszystko zostało uwiecznione w fotografiach.

– Każdy z artystów uczestniczących w plenerze wykona dwie fotografie, które następnie wykorzystane zostaną do utworzenia Przystanków Historycznych, w ramach kolejnego zadania w projekcie oraz prezentowane będą podczas wystawy prac plenerowych. Prace te zostaną zaprezentowane publicznie podczas wystawy pn. „Z Powstania Wielkopolskiego na wojnę z bolszewikami” zrealizowanej przez BWAiUP w Pile w dniach 28.09 – 16.10.2020 r. Wydany zostanie także katalog wystawy pt. „Z Powstania Wielkopolskiego na wojnę z bolszewikami. Uczestnicy Bitwy Warszawskiej z Ziemi Pilskiej” z fotografiami prac powstałych w trakcie trwania pleneru oraz tekstem informacyjno – edukacyjnym o ich wymowie narodowej i patriotycznej – mówi E. Wolski.

Co więcej, podczas wspomnianej wystawy zaprezentowane zostaną zdjęcia archiwalne miejsc związanych z Bitwą Warszawską, które zestawione zostaną ze zdjęciami prezentującymi ich dzisiejsze upamiętnienie, wykonane podczas pleneru. Prezentowana będzie także broń oraz umundurowanie ułana z tamtejszego okresu, pozyskane dzięki gościnnemu udziałowi w projekcie zaprzyjaźnionej grupy rekonstrukcyjnej.

Prezentacji prac będzie towarzyszyła prelekcja o wymowie narodowej i patriotycznej przeprowadzona przez komisarza pleneru – historyka.

Nie zabraknie też rekonstruktorów w ułańskich strojach z okresu Bitwy Warszawskiej 1920 roku, którzy prezentowali będą wyposażenie i uzbrojenie z epoki. Rekonstruktorzy będą przekazywali swoją wiedzę na temat realiów frontowych i taktyki walki żołnierzy i ochotników wojny polsko-bolszewickiej. Zaprezentują też sporo artefaktów pozyskanych od kolekcjonerów oraz z różnego rodzaju działalności eksploracyjnej na terenach i w środowiskach, które są związane z Bitwą Warszawską. Utworzony zostanie ponadto, jako efekt pleneru, tematyczny szlak historyczny „Przystanek Piła i okolice”. O wszystkich wydarzeniach z tymi realizacjami związanymi będziemy informować.

Edmund WOLSKI, dyrektor BWAiUP w Pile: Efektem tych działań będzie m.in. wydawnictwo – album z fotografiami powstałymi podczas pleneru. Wybrane fotografie zostaną wykorzystane do opracowania i realizacji Szlaku historycznego „Przystanek Piła i okolice” oraz w publikacjach stanowiących część przedsięwzięcia, czyli w katalogu „Cuda roku 1920. Uczestnicy Bitwy Warszawskiej z Ziemi Pilskiej” oraz w broszurze pt. „Przystanek Piła i okolice. Bitwa Warszawska – osoby i wątki z Północnej Wielkopolski”.